دوباره اسکار، دوباره ایران

تأملی بر سخنان اصغر فرهادی درباره اسکار آرگو

...در این بین که تمام منتقدان داخلی و خارجی به سیاسی بودن اسکار «آرگو» معترفند، سخنان اصغر فرهادی تأمل برانگیز است که اسکار را غیر سیاسی می داند. وی می گوید عبارت «فیلم سیاسی» صحیح نیست و بجای آن بهتر است لفظ "فیلمی درباره سیاست" را به کار برد.

اختتامیه هشتاد و پنجمین جایزه آکادمی در حالی برگزار شد که برای دومین سال متوالی، نام «ایران» بیش از هر نام دیگری در بزرگترین فستیوال سینمایی دنیا نمایان بود. شاید کسی انتظار نداشت پس از اینکه فیلم «یه حبه قند» میرکریمی که به عنوان نماینده ایران در اسکار اعلام شده بود و به نشانه اعتراض ساخت فیلم موهن «بی گناهی مسلمانان» از حضور در اسکار کناره گرفت، دوباره نام ایران در مراسم آکادمی اسکار بر سر زبان ها بیفتد. و شاید که نه، قطعا شخص «بنیامین افلک» یهودی هم انتظار برگزیده شدن فیلمش در اسکار 85 را نداشت.
«بن افلک» آرگو را به سفارش کمپانی صهیونیستی «برادران وارنر» که فیلم‌ ضد ایرانی «300» را در کارنامه کاری خود دارد، ساخت. فیلمی درباره فرار کارمندان سفارت امریکا در جریان تسخیر سفارتخانه امریکا توسط دانشجویان. او در سخنانش هنگام دریافت اسکار گفت: از دوستانم در ایران که در شرایط واقعا دشواری زندگی می‌کنند تشکر می‌کنم!
از زمانی که آکادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرک، فیلم آرگو را از کاندیداهای هشتاد و پنجمین دوره اسکار اعلام کرد، اظهار نظرهای فراوانی در داخل و خارج کشور منتشر شد که وجه مشترک اکثر آنها یک جمله بود: انتخاب آرگو، «سیاسی» است. به عنوان نمونه امیر قادری منتقد برنامه هفت که خود را از طرفداران سینمای امریکا و هالیوود می داند، آرگو را در حد کاندیداتوری اسکار نمی بیند و آنرا یک فیلم ضدایرانی متوسط می نامد. یا «اندرو اوهیر»، منتقد سینمایی نشریه آمریکایی «سالن»،  دادن جایزه به آرگو را یک «جنایت» می داند. پیش از این نیز در جریان انتخاب آرگو به عنوان بهترین فیلم جشنواره گلدن گلوپ، یاهو نیوز در تیتر خبر جوایز گلدن گلوب آورده بود: "در حرکتی «تعجب‌آور» جایزه گلدن گلوب بهترین درام به فیلم «آرگو» اعطاء شد!".

از این مدل اظهارنظرها به تعدد از اشخاص ، سایتها و جراید داخلی و خارجی منتشر شد. هنگامی که «جان کری»، وزیر امور خارجه آمریکا در فاصله یک روز تا برگزاری جوایز اسکار 2013، برای «آرگو» آرزوی موفقیت می کند و زمانی که برای اولین بار در تاریخ 85 ساله اسکار، میشل اوباما ،همسر رئیس‌جمهور آمریکا از طریق ویدئوکنفرانس از کاخ سفید، «آرگو» را به عنوان برنده جایزه اسکار معرفی می کند، دیگر شبهه ای برای سیاسی بودن این انتخاب باقی نمی ماند.
قبلا در مورد «سینمای سیاسی» مختصری نوشته بودم. و اعتقادم را به این موضوع بیان کرده بودم؛ البته سینمای سیاسی با در نظر گرفتن نقش هنر. بنابراین بر سیاسی بودن اسکار ایرادی نیست و آنرا امری بدیهی می دانم. اما در این بین که تمام منتقدان داخلی و خارجی به سیاسی بودن اسکار «آرگو» معترفند، سخنان اصغر فرهادی تأمل برانگیز است که اسکار را غیر سیاسی می داند. اصغر فرهادی سازنده «جدایی نادر از سیمین»، سال گذشته اسکار بهترین فیلم خارجی را دریافت کرده بود که به دلیل آماده سازی فیلم جدیدش- «گذشته»، نتوانست در اختتامیه مراسم اسکار حضور پیدا کند. وی در مصاحبه ای که اخیرا  با روزنامه «بهار» انجام داده است، می گوید عبارت «فیلم سیاسی» صحیح نیست و بجای آن بهتر است لفظ "فیلمی درباره سیاست" را به کار برد.

فرهادی که پس از دریافت اسکار فیلم جدایی نادر از سیمین، یکی از شش هزار نفر اعضای آکادمی محسوب می شود، در این مصاحبه، بطور مفصل نحوه انتخاب برگزیدگان اسکار را توضیح داده است. وی «آرگو» را در حد اسکار نمی بیند و آنرا فیلمی متوسط می داند. اما برای کاندیدا شدن آرگو دلایلی (بخوانید توجیهاتی) می آورد که در نوع خود جالب است؛ وی معتقد است رأی تهیه کنندگان به آرگو بخاطر پرفروش بودن آرگو بوده است؛ اما اغلب آرا که توسط کارگردانان سینما داده می شود، ربطی به فروش فیلم ندارد؛ فرهادی معتقد است ایده «فرار کارکنان سفارت در پوشش یک گروه فیلمسازی» ایده ای جدید و تازه بوده که مورد توجه کارگردانان قرار گرفته و دلیل اصلی انتخاب آنان می باشد!
شاید سخنان فرهادی در مورد مستقل بودن آرای اعضای آکادمی در اسکار، منطقی به نظر برسد و از این حیث اسکار با سایر جشنواره های سینمایی متفاوت باشد، اما معیارهایی که وی برای انتخاب فیلم برگزیده بیان می کند، بیش از سیاسی بودن اسکار، اعتبار آن را زیر سوال می زند. معیارهایی که «هنر» در آن کمترین نقش را دارد و باید از فرهادی پرسید که آیا «جدایی» نیز با همین معیارها برای اسکار انتخاب شد؟

می گویم: اسکار آرگو سیاسی بود ... ولی خب در واقعه ای که ما ازش به عنوان «انقلاب دوم» یاد می کنیم ، امریکایی ها میان و با یه فیلم، همه چیز رو برعکس نشون می دن... حالا ما بیایم و داد بزنیم که این جایزه اش سیاسیه... اونا کار خودشونو میکنن... صدای ما هم به جایی نمیرسه... ایها الهنرییون ... سکون جایز نیست!